سه حوزه طلایی در سبک زندگی رضوی
خدای مهربان توفیق بهترین بهره برداری از این جلسات را به بهترین وجه به همه ما مرحمت فرماید به برکت صلوات بر محمد و آل محمد.
شیوه و روش زندگی امام رضا (علیه السلام) از جامعیت خاصی برخوردار است، به طوری که برای تمام ابعاد زندگی انسان شاخص مؤلفه های جامعی دارد.
سبک زندگی رضوی در سه حوزه، سلوک فردی، سلوک عبادی، و سلوک اجتماعی، قابل بررسی است.
سلوک معنوی و عبادی: ( خداشناسی و توحید محوری)
در جهان بینی رضوی، زندگی انسان تنها در چارچوب مادی و دنیوی معنا و مفهوم پیدا نمی کند؛ بلکه سبک زندگی رضوی به گونه ای تنظیم و ترسیم شده است که علاوه بر سعادت و خوشبختی دنیوی، سعادت و کمال اخروی را برای انسان به ارمغان می آورد؛ از این رو ارتباط معنوی و عبادی با خدای متعال در اولویت و مرتبه ی اول زندگی قرار دارد، این موضوع را می توان در منابع روایی مشاهده کرد، جناب طوسی، در امالی نقل کرده است، امام رضا(علیه السلام) وقتی پیراهن خود را به دعبل هدیه دادند فرمودند: دعبل این پیراهن را قدر بدان و خوب محافظت کن! که من در آن هزار شب و هر شبی هزار رکعت نماز خوانده ام و در آن هزار ختم قرآن به جای آورده ام» این حدیث به خوبی گواه بر اهمیت ارتباط با خدا در زندگی رضوی دارد. الأمالی (للطوسی)، ص359، ح89
ما باید مدیریت توحیدی داشته باشیم و هوشیارانه در مسیر و محور لااله الاالله گام برداریم چون چقدر راحت شیاطین جنّ و انس و نفس، دست به دست هم می‌دهند کلام خدا (قرآن9 و کلام اهل بیت ع که همه پر از نور و حکمت و گره‌گشای مشکلات ما در زندگی است را به حاشیه می‌برند. باید هوشمندانه و عاقلانه حواسمون به زندگی عبادی مون باشد .
سلوک فردی: خودشناسی

سبک و سیره ی رضوی در حوزه فردی نیز از چنان گستردگی و جامعیتی برخوردار است که حتی جزئی ترین امور انسان را مورد توجه قرار داده است، شاخص های اخلاق فردی امام رضا ع از جمله عبادت و نیایش 2. انس به قرآن و تامل در آن 3.اطاعت از ولی امر 4.علم و دانش 5.امر به معروف و نهی از منکر 6.هشیاری سیاسی و سازش ناپذیری 7.تواضع و فروتنی 8.احترام و محبت به دیگران 9. نظافت و زیبایی در زندگی و توجه به بهداشت فردی و همچنین شیوه صحیح تغذیه،
از جمله شاخص های فردی سبک زندگی رضوی است که رعایت آنها می تواند ضامن سلامت و سعادت دنیوی انسان باشد.در خصوص روش تعذیه صحیح از حضرت نقل شده است که فرمودند در حالى كه هنوز گرسنگى باقى و میل و اشتها برقرار است دست از طعام بردار كه این چنین غذا خوردن براى معده و بدن اصلح و براى عقل پاكیزه‏ تر و بر جسم و تن بارى سبك تر است.» ؛[ (الرسالة الذهبیة)، ص14. ]
علامت‌های مؤمن امام رضا (ع) فرمود:
تا سه خصلت در مؤمن نباشد، مؤمن نيست: خصلتى از پروردگارش، خصلتى از پيامبرش ، خصلتى از ولىّ خدا . امّا خصلت پروردگارش، نهفتن راز است؛ و خصلت پيامبر خدا ، ملايمت با مردم است؛ و خصلت ولىّ خدا، شكيبايى در تنگنا و سختى است.در این حدیث سه نشانه مهم برای مومن مطرح شده است که آنها را تبیین میکنیم
1. رازداری و محافظت از اسرار خویش
رازداری و محافظت از اسرار خویش و همچنین اسرار دیگران که به عنوان امانت در اختیار انسان قرار دارد، یکی از مهمترین و کلیدی‌ترین فضائل اخلاقی در بُعد فردی و اجتماعی به حساب می‌آید.
امیر مومنان علی (ع) می فرماید: همۀ خیر دنیا و آخرت در رازداری و هم‌نشینی با نیکان است».(۲)
از امام صادق (ع) می‌خوانیم: اسرارت را حتی به دوستت مگو، مگر در آنجا که اگر دشمن تو بر آن سرّ آگاه شود، ضرری به تو نمی‌رساند؛ زیرا دوست ممکن است روزی به صورت دشمن درآید.(۳)
کتمان سرّ، بیشتر در کتب اخلاقی و عرفانی و به عنوان یکی از مراحل سیر و سلوک به کار می‌رود؛ بدین معنا که شخص سالک اگر در مسیر سیر و سلوک الی الله قرار گرفت، باید آن را از دیگران مخفی نگه دارد تا اینکه در معرض طعنه‌ها و سرزنش‌های دیگران قرار نگیرد.

۲.ملایمت با مردم
امام علی (ع) فرمود: سلامت دین و دنیا در مدارای با مردم است.
در مسائل شخصی، به‌ویژه در معاشرت اجتماعی که با حقوق دیگران در تقابل نیست، اصل بر تسامح، نرمش، مداراست؛ از این رو، توسّل به خشونت و شدّت، جز به هنگام ضرورت مجاز نیست.اما در اموری که بعد عمومی دارد و مدارا باعث نا امنی در جامعه و خسارت به عموم باشد مقتضای برخورد قاطعانه است و نه مدارا
۳.شکیبایی در تنگنا و سختی
امام على عليه السلام:در برابر دنيايى كه گرفتارى آن، مانند خواب هاى پريشان شب مى گذرد شكيبا باش
امام رضا (ع) در حدیثی دیگر فرمود هیچ بنده اى حقیقت ایمانش را کامل نمى کند مگر این که در او سه خصلت باشد: دین شناسى، تدبر نیکو در زندگى، و شکیبایى در مصیبت ها و بلاها.(۵)
در حدیثی از امام صادق (ع) آمده است بسیار اتفاق افتاده که یک ساعت صبر و شکیبایی،سبب شادی طولانی شده است،و چه بسیار لذت کوتاهی در یک ساعت،غم و اندوه طولانی به بارآورده است »
مراتب صبر: صبر بر معصیت، صبر مصیبت، صبر بر عبادت
امام رضا می فرماید: هفت چيز بدون هفت چيز ديگر مسخره است:
1. كسى كه بهشت خواهد و بر سختيها صبر ننمايد خود را مسخره كرده.
2.كسى كه توفيق از خدا بخواهد و كوشش نكند خود را مسخره كرده.
3. كسى كه به زبان استغفار كند و در دل پشيمان نباشد خود را مسخره كرده.
4.كسی كه از آتش به خدا پناه برد و از لذت دنيا دست نكشد،خود را مسخره كرده.
5.كسی كه مرگ را ياد كندو آماده آن نشود خود را مسخره كرده.
6.كسى كه خدا را ياد كند و مشتاق ديدار او نباشد ،خود را مسخره كرده.
7.كسی كه در گناه اصرار ورزد و بدون توبه از خدا طلب عفو و بخشش كند خود را مسخره كرده.
📚 تحرير المواعظ العددية،ص470
سلوک اجتماعی: (جهان شناسی)
اصول اخلاقی و اجتماعی امام رضا(علیه السلام) نیز در نوع خود فوق العاده و بی نظیر و آیینه تمام نمای فرهنگ و آموزه‌ های قرآنی است، در ادامه به گوشه ای از زوایای اجتماعی زندگی آن حضرت اشاره می کنیم.
مهم ترین ماموریت ویژه اجتماعی امام_رضا (علیه السّلام) چه بود؟”
امام رضا(ع) صریح‌ترین پیام‌های ولایی را به مردم منتقل کردند
شجاعت و صراحت امام رضا(ع) در دعوت به امر ولایت و امامت
مهمترین موضوعی که امام رضا(ع) رویش کار کردند، مسألۀ امامت است
حدیث «سلسلةالذهب» سند تاریخی مأموریت ویژۀ امام رضا(ع) در دعوت مردم به امر امامت است وقتی امام رضا (علیه‌السّلام) به نیشابور رسیده و خواستند که از آنجا به سوی مامون بروند اهل حدیث دور ایشان گرد آمده و عرض کردند: ‌
ای فرزند رسول خدا، از اینجا می‌روی و به ما حدیثی نمی‌گویی تا به وسیله شما از آن حدیث استفاده ببریم؟ حضرت در عماره (کجاوه شتر) نشسته بودند. پس سر خود را بیرون آورده و فرمودند از پدرم موسی بن جعفر شنیدم که می‌گفت: از پدرم جعفر بن محمد شنیدم که می‌گفت: از پدرم محمد بن علی شنیدم که می‌گفت: از پدرم علی بن الحسین شنیدم که می‌گفت: از پدرم حسین بن علی بن ابی‌طالب شنیدم که می‌گفت: از پدرم امیرمومنان شنیدم که می‌گفت: از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شنیدم که می‌گفت: از جبرئیل شنیدم که می‌گفت: از خداوند جل جلاله شنیدم که می‌فرمود: لا اله الا الله دژ مستحکم من است. پس هرکس که داخل آن شود از عذاب من ایمن است. پس وقتی که قافله به راه افتاد، ما را صدا زده فرمودند البته (این مطلب و ایمنی از عذاب) با شرائط خودش است. ومن هم از شرائط آن هستم. آری بازگشت به خدا یکی از توصیه‌های مهم حضرت رضا (علیه‌السلام) برای اصلاح سبک زندگی بی‌پشتوانه و بی برکت این روزها است. آن چیزی که پشتوانه‌ی نشاط و شور و شوق و تحرک و توفیق ماست، توفیقات الهی است. توفیق الهی را باید به معنای واقعی کلمه از خدا خواست و از خدا طلب کرد.
مصنف این کتاب (شیخ صدوق) می‌گوید: از شروط ایمنی از عذاب اقرار به این است که امام رضا (علیه‌السّلام)، امام است از طرف خداوند بر بندگانش و اطاعت او بر ایشان لازم است.
برخی از مؤمنین هم به این سادگی نمی‌توانند تحمل کنند این‌طور صریح از امامت سخن گفته شود
شاخص های مهم سبک زندگی اجتماعی امام رضا(ع)
الف) عدم ظلم و رعایت عدالت در زندگی؛ نقل شده است:
هرگز ندیدم آن حضرت، با سخن خود در حق کسی جفا کند و مورد اهانت و آزار قرار دهد.»
ب): توجه به نیازمندان و فقرا:
نیاز نیازمندان را برآورده می ساخت و هرگز حاجتمندی را که توان انجام حاجت او را داشت، رد نمی ‌کرد.»
ج): اوج تواضع و فروتنی:
نقل شده است: «هرگاه سفره اش را پهن مى كرد غلامان و خدمتكاران خود و حتى دربان [و] مِهتر اسبان را با خود سر سفره مى‌ نشاند]
دو هشدارمهم امام رضا(ع)
1. درباره راههای نفوذ دشمن
امام رضا (ع) در کلامی حکیمانه و عبرت آموز درباره عدم اعتماد به دیگران و پرهیز از ظاهر بینی هشدار می دهند که گول فریبکاری و تظاهر طرف مقابل را نخورید و همواره احتیاط همراه با صبر و حوصله به او نگاه کنید .
2.درباره همنشینی با افراد مسئله دار
یکی از توصیه های مهم امام رضا (ع) برای موفقیت در زندگی انتخاب افراد شایسته و بدون مسئله برای معاشرت و نشست و برخاست می باشد. امام (ع) ما را به دقت و رعایت جوانب احتیاط در این باره سفارش می کنند.
در همین مورد یکی از یاران امام (ع) می گوید:از امام شنيدم كه به من فرمود: چرا تو را مى بينم كه با عبدالرحمن بن يعقوب همنشينى مى كنى؟.
جعفرى گويد: عرض ‍ كردم: او دايى من است. امام فرمود: او درباره ذات پاك خدا مطالب نامناسبى مى گويد كه ساحت پاك خدا از آن منزه است. خدا را (به صورت اجسام و اوصاف آن وصف مى كند) در حالى كه خدا قابل توصيف نيست پس يا با او همنشين باش و ما را ترك كن و يا با ما همنشين باش و از او دورى كن.
ابوهاشم گويد: عرض كردم: او هر عقيده اى دارد و هر چه مى گويد، بر من چه زيانى دارد با اينكه من بر عقيده حق خود استوار هستم و از عقيده او دورى مى كنم. امام رضا عليه السلام فرمود: آيا نمى ترسى كه بلايى به او برسد و تو نيز به بلاى او بسوزى؟! آيا به اين داستان آگاهى ندارى كه شخصى از ياران حضرت موسى عليه السلام بود، ولى پدرش از ياران فرعون بود، هنگامى كه لشکر فرعون به موسى رسيد از موسى عقب ماند تا پدر خود را پند دهد موسى به او برخورد كه داشت با پدرش دو به دو مي كرد، تا اينكه هر دو به كنار دريا رسيدند، ناگاه بلاى غرق شدن فرعونيان فرا رسيد و آن پسر نيز همراه پدر غرق شد.
وقتى كه اين خبر به موسى رسيد، موسى فرمود: او در رحمت خداست ولى چون عذاب فرود آيد از آن كس كه نزديك گنهكار است، دفاعى نشود. (اصول كافى ، ج 2، ص 374 و 375)
اهمیت تعامل سازنده با دیگران
امام رضا عليه السلام نه تنها انزوا و فاصله گرفتن از دیگران را نمی پسندند بلکه به مناسبتهای مختلف از معاشرت و مذاکره با انسانهای آگاه و با خرد سخن گفته اند. امام (ع) می فرماید: در زندگى روزانه خود، بخشى را براى معاشرت و مذاكره با افراد آگاه و مورد اعتماد قرار دهيد و از وجود افرادى كه باطن هاى سالم و روحيه خيرخواهانه دارند؛ بخواهيد شما را نسبت به عيوبتان آگاه و معايب و اشتباهاتتان را تذكر دهند.(تحف العقول، ص 409)
مطابق این بیان حکیمانه انسانها براساس فطرت خود نياز به معاشرت با ديگران دارند اما نکته مورد اهمیت اینجاست که امام (ع) هشدار می دهند که ابتدا درباره فرد مورد معاشرت و مذاکره دقت کنید و بی گدار به آب نزنید.

نشانه های یک مشاور و هم نشین خوب
الف.دوست عاقل و وفادار
دوست عاقل و وفادار يكى از بهترين سرمايه هاى زندگى است، زيرا علاوه بر اينكه مايه الفت و آرامش آدمى است، مى تواند او را در بسيار از امور مادى و معنوى يارى كند و شخصيت اصيل وى را تقويت نمايد و استعدادهاى نهفته اش را آشكار سازد. بر عكس دوست جاهل، مانع رشد و ترقى و قابليت هاى فطرى آدمى شده و معاشرت با او سبب ناراحتى و ملامت خاطر است.
از همین رو امام رضا (ع) در بیانی دیگر می فرماید: ؛ كسى كه رفيق جاهل دارد، همواره در رنج و ناراحتى است.(بحار الانوار، ج 75، ص 352)
ب. دچار رفتار دوگانه نباشد
امام رضا(ع) در کلامی حکیمانه و عبرت آموز درباره عدم اعتماد به دیگران و پرهیز از ظاهر بینی هشدار می دهند که گول فریبکاری و تظاهر طرف مقابل را نخورید و همواره با حزم و احتیاط همراه با صبر و حوصله به او نگاه کنید .
امام رضا (ع) در این زمینه می فرماید: اگر دیدید کسی اهل نماز و روزه است، گناه نمی‌کند و کارهای خوب هم انجام می‌دهد عجله نکن، گولش را نخور، ممکن است توان گناه کردن نداشته باشد. بعد می‌فرماید: اگر کسی توان گناه کردن داشت، اما گناه نمی‌کرد، آرام باش، فریب نخور، ممکن است گناهی را ترک می‌کند، اما مرتکب گناه دیگری می‌شود.
زیرا شهوات مردم مختلف است؛ یکی شهوت مال دارد،اما شهوت جنسی ندارد، یکی شهوت جنسی دارد،اماحرام نمی‌خورد.سپس می‌فرماید: اگر کسی هیچ گناهی نکرد، عجله نکن، گولش را نخور، ممکن است عقل درست و حسابی نداشته باشد. بعد می‌فرماید: اگر کسی عقل درست و حسابی هم داشت، فریب نخور، ببین آیا هوای نفسش مسلط بر عقلش است، یا عقلش مسلط بر هوای نفس است؟حضرت در انتهای بحث مثال می‌زند و می‌فرماید: مانند کسی که حبّ‌مقام دارد، یک دفعه‌ای با یک هوس و هوای حبّ‌مقام، کلّ مراتب ایمانی قبلش را نابود می‌کند. امام رضا علیه‌السّلام در ادامه می‌فرماید وقتی به چنین آدمی می‌گویی: « إتَّقِ الله»؛ از خدا بترس، ناراحت می‌شود. «اَخَذَتهُ العِزَّة؛ به غرورش برمی‌خورد، می‌گوید: به من می‌گویی با تقوا باشم؟ تا حالا کسی از من گناه ندیده. بعد امام(ع) می‌فرماید: اینها دیگر آدم هم نمی‌شوند و دچار لعن خداوند می‌شوند(وسائل الشیعه، ج 8، ص 317).
یک سوال الان میدان مبازه کجاست؟ جهاد تبیین
میدان مبارزه ما با توجه به شرایط و زمانه‌ای که در آن هستیم متفاوت است. میدان مبارزه کجاست؟
یک بار این جدال در دعوای میان هابیل و قابیل خود را نشان داد، یک بار در نبرد موسی و فرعون، یک بار در نبرد ابراهیم و نمرود، یک بار در صحنه انتخاب ولایت یا خلافت پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، یکبار در صحرای کربلا بین جبهه حسین و جبهه اموی و اکنون میان انقلاب اسلامی و تمدن غرب.سعی کنیم سبک زندگی و شاخص های اهل بیت علیه السلام را در زندگی به کار بگیریم و از سبک زندگی و فرهنگ غرب فاصله بگیریم. الگوی استفاده از ظرفیت سیره اهل بیت ع برای پیشبرد دین اسلام در این زمینه مهم ترین نیروی کمکی ما در زندگی عبادی، فردی و اجتماعی است. ما به تشکیلات بالاتر نیاز داریم…ما هنوز باور نکردیم وسط جنگیم!!!
… صلی الله عَلَیکمْ یا اَهْلَ بَیتِ النُّبُوَّهِ